Nove prilike za razvoj saradnje prepoznate su u poljoprivredno-prehrambenom sektoru, IKT industriji, metalurgiji, drvopreradi, tekstilu i energetici
Saradnja Srbije i SAD bazirana je na investicijama američkih kompanija u Srbiji, uvećanju trgovinske razmene i podršci SAD kroz finansijsku pomoć, poput USAID. Najznačajnije industrijske grane koje su orijentisane na izvoz u SAD uključuju prehrambenu, mašinsku, čeličnu, hemijsku, automobilsku, elektro-industriju, IKT, drvnu i industriju prerade papira. SAD, kao veliki uvoznik i izvoznik, igraju značajnu ulogu u svetskoj trgovini.
Statistički podaci od januara do novembra 2023. godine pokazuju vrednost spoljnotrgovinske razmene od 1,047 miliona dolara, što predstavlja smanjenje od 7 posto u poređenju sa istim periodom prethodne godine, sa deficitom od 40 miliona. Robni izvoz je iznosio 503 miliona dolara (povećanje od ), dok je robni uvoz opao za 14 posto, iznoseći 543 miliona dolara.
Nove prilike za razvoj saradnje prepoznate su u poljoprivredno-prehrambenom sektoru, IKT industriji, metalurgiji, drvopreradi, tekstilu i energetici. Trenutno postoji 632 privredna subjekta u Srbiji sa većinskim vlasništvom iz SAD, otvarajući nove mogućnosti za razmenu i saradnju. Ukupno 4,899 privrednih subjekata učestvovalo je u spoljnotrgovinskoj razmeni između Srbije i SAD u 2022. godini, od čega je 707 bavilo izvozom, a 4,192 uvozom.
U oktobru 2023. Sjedinjene Države su izvezle 178 milijardi dolara i uvezle 277 milijardi dolara, što je rezultiralo negativnim trgovinskim bilansom od 98,7 milijardi dolara.
Između oktobra 2022. i oktobra 2023. izvoz Sjedinjenih Država je smanjen za -2,33 milijarde dolara (-1,29 posto) sa 180 milijardi dolara na 178 milijardi dolara, dok je uvoz smanjen za -5,9 milijardi dolara (-2,09 odsto) sa 283 milijarde dolara na 277 milijardi dolara.
Deficit u trgovinskoj razmeni odražavao se u industrijskim zalihama i materijalima, naftom i proizvodima, koji su delimično kompenzovani smanjenjem automobilskih vozila, delova i motora. Procentualni pad je zabeležen samo u nekoliko sektora, uključujući komercijalnu izgradnju i to 14,6 posto u odnosu na drugi kvartal 2022. godine.
Kao zemlja uvoznik, SAD se nalaze na 1. mestu u svetu, sa preko 3,402 milijardi USD, a najviše se uvoze: poljoprivredni proizvodi, sirova nafta, računari, telekomunikaciona oprema, delovi za motorna vozila, kancelarijske mašine, proizvodi za široku potrošnju (nameštaj, odeća, lekovi).
Vrednost izvoza roba SAD u svet je iznosi preko 2,557 milijardi dolara, i to ih svrstava na drugo mestu u svetu. Roba koja se najviše izvozila u svet je: rafinisana nafta, sirova nafta, automobili i delovi vozila, integrisana kola, avioni.
Sjedinjene Američke Države najviše izvoze u Kanadu, Meksiko, Kinu, Japan, Veliku Britaniju, Nemačku dok najviše uvozi iz Kine, Meksika, Kanade, Japana, Nemačke i Koreje.
Spoljnotrgovinska razmena
Privredna saradnja je pretežno bazirana na investicijama američkih kompanija u Srbiji, trgovinskoj razmeni (još uvek nedovoljnih razmera), kao i na razmeni usluga, ali i na podršci putem finansijske pomoći SAD (preko 1 milijaradu USD), kao i preferencijalnom trgovinskom statusu za određene kategorije srpskih proizvoda (GSP program). Segment trgovinskih olakšica, putem preferencijala, tj. GSP sistema, nažalost još uvek nije reakitiviran, a zavisi isključivo od odluke američke strane.
Međudržavna saradnja – GSP program
Primena trgovinske mere poznate kao Opšta shema preferencijala (GSP) karakteristična je za poljnotrgovinsku saradnju. Ova mera omogućava uvoz proizvoda iz preko 120 zemalja, uključujući Srbiju, bez ili sa minimalnom carinom. Srbija ima pristup bescarinskom izvozu za preko 3,500 proizvoda, obuhvatajući širok spektar industrijskih i poljoprivrednih proizvoda.
Unutar GSP režima, srpski proizvodi moraju zadovoljiti kriterijum porekla (Forma A - najmanje 35 posto vrednosti Srbije) i biti direktno isporučeni iz Srbije. Poslednji aktivan GSP program bio je na snazi od 22. aprila 2018. do 31. decembra 2020. godine, a njegovo ponovno aktiviranje zavisi od odluke Kongresa i Senata SAD, odnosno potpisa predsednika SAD.
Razmena usluga
Razmena usluga između Srbije i SAD ima poseban fokus na IT sektoru, u oblastima poput Data Science, distribucije električne energije, obrade medicinskih podataka, prenosa digitalnih informacija i internet segmenta. Prema podacima NBS za period januar-oktobar 2023, SAD su lider u razmeni usluga sa vrednošću izvoza od 1.308,3 miliona evra i uvoza od 252,4 miliona.
Srbija je takođe sve značajniji izvoznik visokotehnoloških proizvoda, a izvoz proizvoda srednje i visoke tehnološke složenosti čini trećinu ukupnog robnog izvoza.
U perspektivi, sektori sa velikim potencijalom za saradnju između Srbije i SAD obuhvataju poljoprivredno-prehrambeni sektor, metalnu industriju, drvno-prerađivačku industriju i informaciono-komunikacione tehnologije (IT). Nove šanse za razvoj saradnje identifikovane su u oblastima kao što su proizvodnja hrane, metalna industrija sa internacionalno priznatim kvalitetom, drvna industrija sa interesovanjem američkih kupaca, i IT sektor sa sve većim izvozom IT usluga.
Kao druga važna činjenica, Vlade Republike Srbije i Sjedinjenih Američkih Država potpisale su 10. aprila 2019. godine Sporazum o primeni FATCA (eng. The Foreign Account Tax Compliance Act) propisa. Ovaj Sporazume predstavlja američki zakon koji ima za cilj borbu protiv utaje poreza od strane američkih rezidenata, koji imaju inostrane finansijske račune. Republika Srbija i SAD su otpočele aktivnu saradnju u vezi sa primenom FATCA propisa tokom 2014. godine, iako se u narednom periodu očekuje ratifikacija Sporazuma i usvajanje istog, od strane parlamenta.
(J.N./EURACTIV.rs)